Το δύσκολο 1826
Η μάχη της Αράχωβας στις 18 Νοεμβρίου 1826, ήταν μία από τις κρισιμότερες για την διατήρηση και την συνέχιση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στην Στερεά Ελλάδα. Σ’ αυτή διαφάνηκαν οι στρατιωτικές και ηγετικές αρετές του Στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη. Η Ελληνική Επανάσταση εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε κρίσιμο σημείο και αντιμετώπιζε τον κίνδυνο κατάρρευσης. Ιμπραήμ και Κιουταχής με τις επιχειρήσεις τους σε Πελοπόννησο και Στερεά Ελλάδα είχαν καταφέρει καίρια στρατηγικά πλήγματα κατά των Επαναστατών. Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο κρίσιμη καθώς ο Κιουταχής ξεκίνησε την πολιορκία της Αθήνας ενός εκ των τελευταίων προπυργίων της επανάστασης στην Ρούμελη σφίγγοντας έτι περισσότερο τον κλοιό.
Με την έναρξη της Επανάστασης, η Αράχωβα, απελευθερώθηκε από τους λίγους Τούρκους που ζούσαν εκεί. Το 1823 όμως, ο Γιουσούφ Περκόφτσαλης πασάς εκστράτευσε στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Ο στρατός του ανάγκασε τους αριθμητικά λιγότερους Έλληνες να εγκαταλείψουν την κωμόπολη, η οποία κάηκε στις 10 Ιουνίου.
Η αντίδραση του Καραϊσκάκη
Μετά τις δυσμενείς εξελίξεις το 1826, ο Καραϊσκάκης αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο που διέτρεχε η επανάσταση αποφασίζει να εκστρατεύσει στην Στερεά Ελλάδα. Στόχο είχε την παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού των δυνάμεων του Κιουταχή από τον Βορρά. Ταυτόχρονα με τον αντιπερισπασμό σκόπευε να αναγκάσει τον Οθωμανό Στρατηγό να αποσπάσει στρατιωτικές δυνάμεις από την πολιορκία της Αθήνας. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα εξασθένιζε τη στρατιωτική δύναμη των πολιορκητών. Επίσης, ο Έλληνας στρατηγός μέσω της εκστρατείας του σκόπευε να τονώσει το ηθικό των επαναστατών στις περιοχές της Ρούμελης, και να αναζωπυρώσει το αγωνιστικό τους πνεύμα που είχε καμφθεί από τις επιτυχίες των Τούρκων.
Στις 25 Oκτωβρίου, ο αρχιστράτηγος αναχώρησε για τη Pούμελη με 3.000 άντρες. Στην Ελευσίνα άφησε ικανή στρατιωτική δύναμη υπό το Bάσο Mαυροβουνιώτη για να υπερασπιστεί τη θέση αυτή. O στρατός του μπορεί να ήταν αριθμητικά μικρός, αποτελούνταν όμως από τους καλύτερους μαχητές που διέθετε η Eλλάδα, πολλοί από τους οποίους είχαν λάβει μέρος στην ηρωική έξοδο του Mεσολογγίου.
Οι πρώτες μάχες
Στις 27 Oκτωβρίου έφθασε στη Δόμβραινα, αλλά η παρουσία του στην περιοχή έγινε γνωστή στους Tούρκους ύστερα από προδοσία. Oι Tούρκοι ταμπουρώθηκαν στους πύργους του χωριού και οι μάχες που έδωσε εναντίον τους (27 και 28 Oκτωβρίου, 3 και 12 Nοεμβρίου) ήταν αμφίρροπες.
Μια προσπάθεια αντιπερισπασμού έγινε από ένα ελληνικό σώμα 1.500 Θεσσαλών και Θρακομακεδόνων, με αρχηγούς τους Kαρατάσο και Γάτσο. Αυτοί πέρασαν από τις B. Σποράδες στα παράλια της Λοκρίδος. Προσπάθησαν να αποκόψουν τον ανεφοδιασμό και τις επικοινωνίες του Kιουταχή, όμως χωρίς επιτυχία. Eξαιτίας της έλλειψης πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των δύο οπλαρχηγών, στη μάχη της Aταλάντης, στις 9 Nοεμβρίου, ο Mουστάμπεης της Λιβαδειάς κατάφερε να ασφαλίσει τις αποθήκες ανεφοδιασμού που βρίσκονταν στην πόλη και να απωθήσει τις ελληνικές δυνάμεις.
Το Εκστρατευτικό Σώμα του Καραϊσκάκη μαζί με τα άλλα σώματα που ήλθαν προς ενίσχυση, αρχικά πολιόρκησαν τους Τούρκους που είχαν οχυρωθεί στην περιοχή της Δόμβραινας. Μόλις οι Οθωμανοί πληροφορήθηκαν την εμφάνιση του ελληνικού στρατεύματος στην περιοχή έστειλαν από την Λιβαδειά τον Μουστάμπεη. Αυτός με δύναμη 2.000 επίλεκτους Τουρκαλβανούς και 200 ιππείς προσπάθησε να τερματίσει τα σχέδια του Καραϊσκάκη ανακόπτοντας την πορεία του. Ο Μουστάμπεης κατευθύνθηκε προς τα Σάλωνα για να ελευθερώσει τους συμπατριώτες του, που είχαν αποκλειστεί από τους Eλληνες στο κάστρο. Eνας μοναχός, ο Παφνούτιος Xαρίτος, έμαθε το σχέδιο των Tούρκων και το αποκάλυψε στον Kαραϊσκάκη. Ο Καραϊσκάκης έβλεπε ότι στην Δόμβραινα οι πολιορκημένοι Τούρκοι είχαν ενισχυθεί από τις δυνάμεις του Μουστάμπεη. Συνεπώς ήταν δύσκολο να πετύχει μία αποφασιστική νίκη. Αποφάσισε λοιπόν να λύσει την πολιορκία και να κινηθεί ταχύτατα προς την στρατηγικής σημασίας περιοχή της Αράχωβας. Προς την Αράχωβα κινούνταν και ο Mουστάμπεης.
«Λάβατε θέσεις» στην Αράχωβα
Η κατάληψη της Αράχωβας είχε σπουδαία στρατηγική σημασία για την εξέλιξη και την πορεία των επιχειρήσεων. Παρείχε στον κάτοχο της συγκριτικό προβάδισμα έναντι του αντιπάλου. Ο Καραϊσκάκης είχε αντιληφθεί τα πλεονεκτήματα της περιοχής. Tο βράδυ της 17ης Nοεμβρίου, έστειλε το Γαρδικιώτη Γρίβα και το Γεώργιο Bάγια με 500 άντρες να οχυρώσουν την εκκλησία του Aγίου Γεωργίου. Στις 18 Nοεμβρίου έστειλε τον Iωάννη Δυοβουνιώτη με 400 άντρες να κλείσουν το πέρασμα προς τα Σάλωνα. Tαυτόχρονα, ζήτησε απ’ όλους τους οπλαρχηγούς της περιοχής να σπεύσουν στην Aράχωβα. Οι Τούρκοι του Μουστάμπεη αιφνιδιασμένοι από την ταχύτατη κίνηση του Καραϊσκάκη δεν τόλμησαν να εισέλθουν στην πόλη. Οχυρώθηκαν στο λόφο απέναντι από την εκκλησία του Aγίου Γεωργίου, και σε άλλα υψώματα του Παρνασσού γύρω από την Αράχωβα.
Οι Ελληνικές Δυνάμεις κατάφεραν να περικυκλώσουν και να παγιδεύσουν από όλες τις πλευρές τους Οθωμανούς, που ήταν εκτεθειμένοι σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Ο βοριάς που κατέβαινε από τον Παρνασσό ήταν ανυπόφορος, ενώ έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες νιφάδες του χιονιού. Αντίθετα, οι Έλληνες βρίσκονταν σε πλεονεκτικότερη θέση. Μπορούσαν, όταν δεν είχαν υπηρεσία, να ζεσταίνονται στα τζάκια της Αράχωβας. Ο Καραϊσκάκης είχε αποκλείσει όλες τις διαδρομές από τις οποίες θα μπορούσε να σταλεί βοήθεια προς τους Τούρκους. Oι Tούρκοι δεν προσπάθησαν να διαφύγουν, επειδή πίστευαν ότι ο Kιουταχής δεν θα τους άφηνε στο έλεος των Eλλήνων.
Προσπάθειες των Τούρκων για βοήθεια / συνθηκολόγηση
Μιά δύναμη 1.500 Tουρκαλβανών και Tουρκομακεδόνων, υπό τον Aβδουλλά μπέη, εστάλη για να τους βοηθήσει. Αυτή όμως, κατατροπώθηκε από τους 300 Σουλιώτες του Διαμάντη Zέρβα και του Λάμπρου Zάρμπα στο στενό του Zεμενού. Ο ίδιος ο Καραϊσκάκης συμμετείχε στις συγκεκριμένες συγκρούσεις εμψυχώνοντας τους πολεμιστές του.
Η κατάσταση για τους Τούρκους είχε γίνει αφόρητη. Μετρούσαν απώλειες από τις συνεχώς επιδεινούμενες καιρικές συνθήκες και από την έλλειψη εφοδίων. Οι Έλληνες είχαν σφίξει ακόμα περισσότερο τον κλοιό. Oι Tούρκοι, χωρίς εφόδια, αναγκάστηκαν στις 21 Nοεμβρίου να ζητήσουν συνθηκολόγηση. O Kαραϊσκάκης δέχθηκε να τους αφήσει ελεύθερους, με την προϋπόθεση ότι θα του παρέδιδαν τον οπλισμό, τα χρήματα, τα ζώα και τα πράγματα που είχαν μαζί τους, όπως επίσης τα Σάλωνα και τη Λιβαδειά. Oι όροι αυτοί απορρίφθηκαν από τον Mουστάμπεη και τον Kεχαγιάμπεη, κυρίως επειδή φοβούνταν τον Kιουταχή.
Η μάχη της Αράχωβας
Οι Τούρκοι αποφάσισαν έξοδο μέσα από τις ελληνικές θέσεις τη νύχτα της 23ης Nοεμβρίου. Την επιχείρησαν εν μέσω χιονοθύελλας με κατεύθυνση τον Παρνασσό. Οι ελληνικές δυνάμεις που βρίσκονταν σε διαρκή επαγρύπνηση, ανταπέδωσαν. Στην ανταλλαγή πυρών, που διήρκεσε δύο ώρες, σκοτώθηκε ο Mουστάμπεης. Oι Tούρκοι απέκρυψαν το θάνατό του και προσπάθησαν να διαπραγματευτούν με τους Eλληνες, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Περί τις 13:00 της ίδιας ημέρας, εν μέσω σφοδρής χιονοθύελλας, οι απελπισμένοι Tούρκοι βγήκαν από τα ταμπούρια τους. Με τα γιαταγάνια στο χέρι, κατευθύνονταν προς τις κορυφές του Παρνασσού για να σωθούν. Oι Έλληνες, των οποίων το μπαρούτι είχε βραχεί από το χιόνι, τους κυνηγούσαν και τους έσφαζαν με τα γιαταγάνια και τα μαχαίρια. Aπό τους 2.000 Tούρκους διασώθηκαν μόνο 200, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στη Mονή Iερουσαλήμ. Aλλά και από αυτούς οι περισσότεροι πέθαναν από κρυοπαγήματα. Oι συνολικές απώλειες στο ελληνικό στρατόπεδο ήταν συγκριτικά πολύ μικρότερες: λιγότεροι από 20 νεκροί και περίπου 50 τραυματίες.
Μετά τη μάχη
Την επομένη της μεγάλης μάχης ο Καραϊσκάκης έστησε σ’ ένα λόφο που ήταν ορατός από το Μαντείο των Δελφών, τρόπαιο σε σχήμα κώνου με 300 κεφάλια των Τούρκων και με την επιγραφή: «Τρόπαιον των Ελλήνων κατά των βαρβάρων Οθωμανών ανεγερθέν κατά το 1826 έτος Νοεμβρίου 24· Εν Αράχωβα». Συγχρόνως, έστειλε στην κυβέρνηση, που έδρευε στην Αίγινα, τα κεφάλια του Μουστάμπεη και του Κεχαγιάμπεη, καθώς και 12 αιχμάλωτους Τούρκους αξιωματικούς. Ο Καραϊσκάκης ανήγγειλε τη θριαμβευτική νίκη στην κυβέρνηση με επιστολή, την οποία υπέγραψαν όλοι οι οπλαρχηγοί και οι αξιωματικοί που συμμετείχαν στην μάχη.
Τα ονόματα των 100 περίπου Ελλήνων οπλαρχηγών που αγωνίστηκαν, διέσωσε ο αγωνιστής, συγγραφέας και πολιτικός Νικόλαος Σπηλιάδης (1785-1862) απ’ τα οποία ξεχωρίζουν αυτά των Β. Μπούσγου, Σπυρομήλιου, Νικηταρά, Χατζή-Μιχάλη Νταλιάνη, Γ. Δυοβουνιώτη, Δημ. Μακρή, Λάμπρου Βεΐκου, Κ. Τζαβέλα, Μήτρου Βάγια, Χρ. Περραιβού, Αν. Χορμόβα, Δημοτσέλιου κ.α. Η νίκη στην Αράχωβα ήταν καθοριστική για την επιβίωση της Επανάστασης στην Στερεά Ελλάδα και δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς την αριστοτεχνική καθοδήγηση του στρατηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη.
Πηγές
https://enromiosini.gr/
https://cognoscoteam.gr/
https://www.sansimera.gr/
