Δημοσιεύτηκε στο patrinorama.com.gr στις 20.05.2024
Το Πανελλαδικό Περιοδικό “Πατρινόραμα” σε συνεργασία με το Ίδρυμα “Δημήτρη και Μαρίας Δελιβάνη” και τον “Σύλλογο Νέων Καλλιτεχνών Πατρών”, παρουσιάζουν την Τετάρτη 22 Μαΐου 2024 και ώρα 19.00 στο ξενοδοχείο “Βυζαντινό”, το βιβλίο της πρώτης γυναίκας πρυτάνεως στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Μαρίας Νεγρεπόντη Δελιβάνη, με τίτλο «Η Ελλάδα που Ματώνει», από τις εκδόσεις Μπαρμπουνάκη. Ενόψει της παρουσίασης του βιβλίου η κα Μαρία Νεγρεπόντη Δελιβάνη, παρέθεσε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο περιοδικό “Πατρινόραμα” και τη δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου. Μίλησε για τα παιδικά της χρόνια, το σύζυγό της. Δημήτρη Δελιβάνη και την πορεία της ζωής της στην Ακαδημαϊκή κοινότητα.
H Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη (Iούνιος 1933) είναι η πρώτη Ελληνίδα πρύτανης, εκλεγμένη τρεις φορές στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Η πρώτη Ελληνίδα Πρύτανης Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από μορφωμένους Έλληνες γονείς του εξωτερικού. Ο πατέρας της Αμβρόσιος Νεγρεπόντης, με καταγωγή από τη Χίο, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τεργέστη. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη, και έκανε τη στρατιωτική του θητεία ως βοηθός του Ελευθερίου Βενιζέλου, καθώς ήταν τότε ο μόνος σε θέση να αποκρυπτογραφεί εμπιστευτικά τηλεγραφήματα. Η μητέρα της, ήρθε στη Θεσσαλονίκη από την Κωνσταντινούπολη, με την τότε ανταλλαγή πληθυσμών. Είχε την τύχη να φοιτήσει επί δώδεκα χρόνια, δημοτικό και γυμνάσιο, στα υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών για την εποχή, εκπαιδευτήρια Σταματίας Πατρικίου Βαλαγιάννη. Αμέσως μετά την αποφοίτησή της έγινε δεκτή στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών (το δίπλωμα ήταν τότε κοινό) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το οποίο περάτωσε με άριστα. Με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης, έγινε δεκτή στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών της Σορβόννης, από όπου έλαβε δύο διπλώματα ανωτέρων σπουδών, στην Πολιτική Οικονομία και στις Οικονομικές Επιστήμες, καθώς και το κρατικό διδακτορικό της δίπλωμα με άριστα και έπαινο. Η διατριβή της δημοσιεύτηκε με δαπάνες του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS)και δόθηκε ως τμήμα της βιβλιογραφίας των μεταπτυχιακών σπουδαστών καθώς το θέμα και κυρίως τα συμπεράσματα του θεωρήθηκαν πρωτοποριακά. Ο τίτλος της διατριβής ήταν: «Η επίδραση της οικονομικής ανάπτυξης στον τρόπο κατανομής του εισοδήματος» Πρόεδρος της διατριβής της ήταν ο γνωστός οικονομολόγος καθηγητής και ακαδημαϊκός Εμίλ Ζάμ (Emile James). Συμπλήρωσε τις οικονομικές της σπουδές στη Λόντον Σκούλ οφ Εκονομικς (London School of Economics).
Θα ήθελα να μου μιλήσετε λίγο για τα παιδικά σας χρόνια, τι γεύση σας έχει μείνει; Ο πατέρας σας ο αείμνηστος Αμβρόσιος Νεγρεπόντης κοσμοπολίτης και λόγιος υπήρξε επί σειρά ετών βοηθός του Ελευθέριου Βενιζέλου πόσο σας καθόρισε αυτό στην μετέπειτα ζωή σας;
Επιστρέφω συχνά με νοσταλγία στα παιδικά μου χρόνια, παρότι αρκετά δύσκολα, λόγω του πολέμου και της κατοχής. Είχα την τύχη να έχω εξαιρετικούς γονείς, που με τον τρόπο τους ο καθένας, θελμελίωσαν μέσα μου ουσιαστικές αξίες ζωής. Οι γονείς μου, επέστρεψαν στην Ελλάδα επί Βενιζέλου. Ο πατέρας μου από την Τεργέστη, όπου γεννήθηκε και σπούδασε, ήταν ο μόνος που ήξερε να αποκρυπτογραφεί τα τότε τηλεγραφήματα και ήταν δίπλα στο Βενιζέλο. Και η μητέρα μου από την Κωνσταντινούπολη. Σε μια εποχή που ο προορισμός των κοριτσιών ήταν ένας καλός γάμος, ο πατέρας μου μού ξεκαθάρισε από νωρίς ότι «έχει τις ίδιες απαιτήσεις ανάδειξης των δυνατοτήτων μου, ως αν ήμουν αγόρι».
Πως ήταν η συμβίωση με μία τόσο έντονη προσωπικότητα όπως αυτή του αείμνηστου Δημήτρη Δελιβάνη;
Να αρχίσω την απάντηση με μια δήλωση, που πιστεύω ότι περιλαμβάνει τα πάντα. Ότι δηλαδή αν ξαναζούσα, θα επιδίωκα με νύχια και δόντια να εξασφαλίσω την ίδια, ακριβώς, ζωή δίπλα του. Τα όσα οφείλω στον Δημήτρη Δελιβάνη δεν έχουν αρχή και τέλος. Άρχισε με μια αέρινη φροντίδα του, ενόσω ήμουν σε κατάσταση διάλυσης, μετά το θάνατο του πατέρα μου. Τεταρτοετής στην Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, τότε, και με το υψηλότερο γενικό άριστα, ήμουν ωστόσο σε κατάθλιψη και πεπεισμένη ότι δεν έχει νόημα να συνεχίσω το οτιδήποτε. Ο Δημήτρης Δελιβάνης με υπομονή, διακριτικότητα και θα πρόσθετα και πολλή φαντασία, κατάφερε να με οπλίσει με την απαραίτητη αυτοπεποίθηση, ώστε να αποφασίσω την κατάκτηση του δυσχερέστερου τότε διδακτορικού τίτλου στην Ευρώπη: του γνωστού κρατικού της Σορβόννης. Η πρόταση γάμου ήρθε μόνο, μετά από χρόνια, και αφού το κατάφερα. Ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος με κεφαλαίο Α. Ήταν αδέκαστος, αυστηρός με τον εαυτό του, αφοσιωμένος στην επιστήμη που κράτησε μακριά από την πολιτική. Από τους φοιτητές του απαιτούσε κρίση και όχι αποστήθιση, ενώ βοηθούσε τους άριστους με υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό. Δυστυχώς, τα σπουδαιότερα στη ζωή μας, τα συνειδητοποιούμε στη σωστή τους βάση μόνο όταν τα χάνουμε. Περιττό να προσθέσω ότι μου λείπει από τότε, σε κάθε λεπτό της ζωής μου.
Μιλήστε μας λίγο για τα γράμματα και τις επιστολές που λαμβάνατε από τον αείμνηστο σύζυγό σας καθ’όλη την διάρκεια του κοινού βίου σας;
Φανταστείτε, έξι παραφουσκωμένα ντοσιέ με χιλιάδες χειρόγραφα γράμματα, που αρχίζουν το καλοκαίρι του 1951 και φθάνουν μέχρι το 1996, δηλαδή δύο χρόνια πριν χωριστούμε. Είναι η πυκνή επικοινωνία μας, όσο σπούδαζα στη Σορβόννη και στη συνέχεια στην Οικονομική Σχολή του Λονδίνου(LSE), για το διδακτορικό μου. Είναι μετά το γάμο μας, που χωριστήκαμε συχνά, για μακροχρόνιες επιστημονικές δραστηριότητες και των δύο μας. Αφότου έφυγε ο Δημήτρης Δελιβάνης από τη ζωή, η ανάγνωσή τους αποτελεί ένα από τα αγαπημένα μου καταφύγια. Με μεταφέρουν σε άλλες εποχές, με άλλα προβλήματα και διαφορετικές επιδιώξεις του τώρα. Με κάνουν και γελώ για συμβάντα που έχω λησμονήσει, να αγωνιώ για την έκβαση καταστάσεων, που έχουν τελεσίδικα κριθεί, να ξαναζώ τα αμέτρητα και εξαιρετικά μας ταξίδια σε όλο τον κόσμο, να θυμάμαι τις δραστηριότητες φίλων και συναδέλφων που δεν υπάρχουν πια. Αυτά τα γράμματα περιλαμβάνουν περιγραφές, απόψεις και κριτικές, της επιστημονικής, πολιτικής, κοινωνικής, πανεπιστημιακής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της Ελλάδας και διεθνώς, για περίπου μισό αιώνα. Αποτελούν τμήμα ενός πραγματικά αχανούς αρχείου των δυο μας, που ίσως κάποτε αξιοποιηθεί από τα εγγόνια μας.
Τι ήταν εκείνο που σας οδήγησε να δημιουργήσετε το ίδρυμα “Δημήτρη και Μαρίας Δελιβάνη” και τι προσδοκάτε μέσα από αυτό;
Αναζήτησα στο Ίδρυμα έναν ουτοπικό παράδεισο. Φαντάστηκα, ένα χρόνο αφού ο Δημήτρης Δελιβάνης έφυγε από τη ζωή, ότι χάρη σε αυτό θα ξαναζούσε. Οι δραστηριότητές του, από τότε και μέχρι και σήμερα, κινούνται στο επιστημονικό πεδίο, με επίκεντρο τα οικονομικά προβλήματα, στην Ελλάδα και στη διεθνή σκηνή. Έχουν οργανωθεί συνέδρια, διαλέξεις, προσκλήσεις ξένων οικονομολόγων για ομιλίες. Έχουν εκδοθεί πολυάριθμα δικά μου βιβλία και άρθρα, σε πολλές γλώσσες, κάτω από την επιγραφή του. Έχει αγκαλιάσει το σύνολο των διακρίσεων μου στην Ελλάδα και εκτός. Κάθε τρία χρόνια κυκλοφορώ ένα βιβλιαράκι με όλα τα συμβάντα, που έλαβαν χώρα, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και στα οποία συμμετέχω, μέσω του Ιδρύματος.
Μια από τις σημαντικότερες δραστηριότητες του Ιδρύματος είναι και η παροχή υποτροφιών για μεταπτυχιακές οικονομικές σπουδές, σε αριστούχους φοιτητές. Έχουν, ήδη δοθεί αρκετές υποτροφίες/βοηθήματα, κατά μέσο όρο δύο το χρόνο.
Στο Ίδρυμα έχει εκχωρηθεί κεντρικό ακίνητο στην Αθήνα με το ενοίκιο του οποίου αυτοχρηματοδοτείται, χωρίς να έχει λάβει ούτε ένα ευρώ από το Δημόσιο.
Από την γυναικεία σκοπιά, τι ήταν εκείνο που εισπράξατε μέσα σε μία ανδροκρατούμενη κοινότητα όπως αυτή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τη θέση της πρώτης γυναίκας πρυτάνεως, φέροντας τον τίτλο πρύτανης;
Η ερώτηση αυτή ανήκει σε αυτές που δεν έχουν εύκολη απάντηση. Κυρίως, διότι από τότε, από το 1974, αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, που ήταν η πρώτη μου πρυτανεία, έχουν ευτυχώς μεταβληθεί πάρα πολλά, σε σχέση με το πνεύμα της ερώτησης σας. Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι η πρυτανεία μου ήταν, εν πολλοίς, ένα τυχαίο γεγονός, όμως κατέληξε να γράψει ιστορία. Θα αντιληφθείτε το γιατί στη συνέχεια. Μετά το πέρας των μεταπτυχιακών μου σπουδών έγινα υφηγήτρια στην έδρα του Συζύγου μου, που ήταν η Θεωρητική Πολιτική Οικονομία. Η υφηγεσία, που δεν υπάρχει πια ως σταθμός προς την καθηγεσία, απαιτούσε μια δεύτερη διατριβή και ένα δημόσιο μάθημα. Οι υφηγητές μετείχαν στις συνεδριάσεις των Σχολών, με δικαίωμα ψήφου. Σε μία, λοιπόν, συνεδρίαση, πήρε το αυτί μου συνομιλία ανάμεσα σε παλιούς μου καθηγητές, που κατέληγε στην ακόλουθη δήλωση: «Και, λοιπόν, τώρα, ο Δελιβάνης θα έχει δύο ψήφους»!!! Αυτή η βεβαιότητα δεν μου άρεσε…στην πραγματικότητα με εξόργισε. Και χωρίς πολλή σκέψη έκανα βουτιά στο κενό, προκαλώντας ανείπωτη ανησυχία στον ΔΔ. Με αντίτιμο την ανεξαρτησία μου, εγκατέλειψα αδίστακτα, τη σιγουριά και τις ανέσεις μου στο ΑΠΘ. Έτσι βρέθηκα στην ΑΒΣΘ, που δεν ήταν ακόμη Πανεπιστήμιο, αλλά μια πρόχειρα οργανωμένη Ανωτάτη Σχολή. Μαζί μου έγινε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Και, στη συνέχεια, παρότι ήταν το τελευταίο που ανέμενα, αναδείχθηκα στην πρώτη Ελληνίδα πρύτανη! Εξυπακούεται ότι είχα τις αγωνίες μου, ιδίως στην πρώτη μου πρυτανεία, για το πως με ζύγιζαν οι πέριξ εμού. Όμως, αυτές δεν τις μοιράστηκα ποτέ και με κανέναν. Τις θεώρησα ζήτημα αξιοπρέπειας, που όφειλα να το χειριστώ μόνη. Και τώρα; Τώρα, αυτοί που επιλέγουν να είναι αντικειμενικοί, αναγνωρίζουν ότι συχνά οι γυναίκες σε υψηλές θέσεις τα βγάζουν πέρα καλύτερα από τους άνδρες.
Τέλος, καθημερινά βλέπουμε μία χώρα να “ματώνει” σε πολλά επίπεδα ο τίτλος του βιβλίου σας είναι “Η Ελλάδα που ματώνει” μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό.
Πρόκειται για το 60ο βιβλίο μου, που έχει την τύχη να παρουσιαστεί από εξαιρετικούς επιστήμονες και γνωστότερους δημοσιογράφους, στην Πάτρα.
Σπεύδω να ξεκαθαρίσω ότι το βιβλίο μου δεν επιδίδεται σε αντιπολίτευση, όπως θα μπορούσε κακώς να υποτεθεί. Αντιθέτως, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για αυτό που αποτελεί το κυρίαρχο πρόβλημα της πατρίδας μας, εδώ και 203 χρόνια: για την ακραίας μορφής υποτέλειά μας. Είναι το σαράκι, που καταπνίγει όλες τις εκφάνσεις της πατρίδας μας. Ανήκουμε, σίγουρα στη Δύση, και έχουμε υποχρέωση να τιμούμε αυτή τη συμμαχία. Όχι, ωστόσο, μέχρι σημείου, που να εξυπηρετούμε τα συμφέροντα φίλων και συμμάχων μας, υπεράνω των δικών μας εθνικών. Στα έξι κεφάλαια του βιβλίου μου, έχω συγκεντρώσει πρόσφατα άρθρα μου, που όλα ασφυκτιούν από το μαύρο σύννεφο μιας άκρως επικίνδυνης, για την επιβίωση μας, υποτέλειας. Αυτά αναφέρονται στα εθνικά μας προβλήματα, στα οικονομικά, στις ανεκπλήρωτες απαιτήσεις μας, στο ευρώ και στον πόλεμο της Ουκρανίας. Μετά από τις τοποθετήσεις των ομιλητών για το βιβλίο μου, προσβλέπω σε συζήτηση που θα ακολουθήσει με τους παρισταμένους, πριν από τη μικρή δεξίωση του τέλους. Μέσα από τη συζήτηση, σίγουρα θα υπάρξει προβληματισμός για το ατελείωτο δράμα της πατρίδας μας, εξαιτίας των εγκληματικών μνημονίων, που δεν έπρεπε ποτέ έτσι να υπογραφούν, μέσα από τις γερμανικές αποζημιώσεις, που επί 83 χρόνια δεν τολμούμε να διεκδικήσουμε αποτελεσματικά, μέσα από τη βιασύνη μας να γίνουμε μέλος της ΕΕ/Ευρωζώνης, ενόσω ήμασταν ανέτοιμοι, αλλά και μέσα από τις πολύ ορατές απειλές απώλειας κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.
Δράττομαι της ευκαιρίας, που μου προσφέρει η συνέντευξη, για να απευθύνω θερμότατα ευχαριστώ στο πανελλήνιας εμβέλειας περιοδικό “Πατρινόραμα”, για την προβολή της εκδήλωσης του βιβλίου μου. Ειδικότερα, επιθυμώ να επισημάνω την πολύ υψηλή ποιότητα των ερωτήσεων της κυρίας Ευτυχίας Λαμπροπούλου, σε αυτή τη συνέντευξη, και να την ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας γι’ αυτές.
